Proton pompa inhibitörleri (PPI) midede asit sekresyonunu baskılayarak aside başlı oluşan gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH), gastrit, özofajit, Barrett hastalığı, peptik ülser hastalığı, kronik nonsteroid antiinflamatuvar ilaç kullamına bağlı gelişen ülser tedavisi ve Helikobakter pylori eradikasyonu tedavisinde kullanılmaktadırlar. Günümüzde kullanılan PPI’lar omeprazol, lansoprazol, pantoprazol, rabeprazol, esomeprazol ve dekslanprazoldür.

Bu ilaçlarla kısa dönemde baş ağrısı, kabızlık, diare , bulantı ve kusma gibi yan etkiler gözlenebilmektedir. Ancak uzun dönemde halk arasında daha ciddi yan etkileri olduğu dilden dile yayıldığından bu makalede güncel verilere dayanarak uzun süre kullanımda gelişebilecek yan etkilerden bahsedilecektir.

PPI’LARIN UZUN DÖNEM KULLANIMI İLE İLİŞKİLENDİRİLEN YAN ETKİLER

Öncelikle uzun dönem PPI kullanımından ne kadar bir süre kastedilmektedir: Kesin bir tanımlama olmamakla birlikte 4-8 haftadan uzun süre kullanım kastedilmektedir. Ancak şu da kesin bir sorun ki GÖRH hastalığı, özofajit, ülser gibi hastalıklarda uzun dönem kullanmak gerek hastanın yaşam kalitesi, gerekse oluşabilecek olumsuz sonuçları önlemek için gerekmektedir.

Uzun dönem PPI kullanımı, böbrek hastalıkları (Akut böbrek hasarı, akut interstisyel nefrit, Kronik böbrek hasarı), kardiyovasküler hastalıklar (Kalp krizi, İnme), Karaciğer hastalığı (Karaciğer kanseri), kırıklar, artmış enfeksiyon riski (C. difficile enfeksiyonu, toplum ilişkili pnömoni, COVID-19), mikrobesin eksiklikleri (magnezyum eksikliği, kansızlık, kalsiyum eksikliği, B12 vitamin eksikliği), demans ve mide kanseri riski artışı ile ilişkilendirilmiştir. Ancak kanıt düzeyine göre değerlendirildiğinde, PPI kullanımı ile risk artışı kesinleşmiş ve kesinleşmeyen durumlar tabloda gösterilmiştir (Tablo 1).

Tablo 1: Kanıtlara göre PPI ile ilişkilendirilmiş hastalıklar

Sonuç olarak ispatlanmış ve ispatlanmamış da olsa ciddi yan etkiler ile ilişkilendirilmiş olduğundan, yönergeler gerekmedikçe 12 haftadan uzun süreyle PPI kullanımını bazı özel hastalık durumları dışında önermemektedir.

Gastoözofageal reflü hastalığı gibi kronik ilaç kullanımı gerektiren hastalarda ise, diğer asit baskılayıcı tedavilere geçilmesi (H2 reseptör blokörü), tetikleyen yiyeceklerden uzak durulması, sigara ve tütün ürünlerinin bırakılması, kilo vermenin teşvik edilmesi, yatağı baş kısmının kaldırılmasının önerilmesi, PPI kesilmesi, kesilemezse de idameyi sağlayan en düşük PPI dozunun kullanılması önerilmektedir.